Bestuursrecht

• Nederland wordt bestuurd = het openbaar bestuur = het deel van de overheid dat zich bezighoudt met besturen
• Onderdelen van het openbaar bestuur

  • Rijksoverheid
  • Provinciale overheid
  • Gemeentelijke overheid
• Organisatiestructuur van het openbaar bestuur

  • Allemaal: het dagelijks bestuur dat gecontroleerd wordt door een bestuursorgaan dat democratisch is gekozen
• Gemeentelijk niveau


  1. College van burgemeester en wethouders belast met het dagelijks bestuur

  2. Gecontroleerd door: gemeenteraad die de inwoners van de gemeente vertegenwoordigt (eens in 4 jaar gekozen)
• Rijksniveau


  1. De regering (koning en ministers) belast met het dagelijks bestuur

  2. Gecontroleerd door: het parlement (eerste en tweede kamer)
• Waterschap


  1. Algemeen bestuur bevoegd om vorderingen te maken

  2. Dagelijks bestuur

  3. Voorzitter
• Kenmerkend openbaar bestuur


  • De activiteiten zijn goed zichtbaar: op internet, sociale media of dag/week bladen
  • De wet geeft regels over de organisatie, de bevoegdheden en het besturen maar geen details over hoe het bestuur moet handelen in concrete situaties omdat: het openbaar bestuur regelt /stuurt het maatschappelijk leven = maatwerk
• Publiekrechtelijk rechtspersoon


  Geen eigen belangen behartigen maar het algemeen belang behartigen
• Hoe behartigt het openbaar bestuur deze belangen?

  1. Reguleren en sturen activiteiten van burgers

  2. Publieke taken die niet (alleen) aan burgers kunnen worden overgelaten
• Bestuursactiviteiten van het gemeentebestuur

  • Vergunningen aan bedrijven
  • Het wijzigen van gemeentelijke belastingen
  • Het vaststellen van bestemminsplannen (waar mag gebouwd worden)
  • Subsidies aanvragen voor bepaalde zaken
  • Onvoldoende financiële middelen? -> bijstandsuitkering
• Bestuursactiviteiten van het provinciebestuur

  • Vooral coördinerende en toezichthoudende functie
  • Dagelijks bestuur houdt (in bepaalde gevallen) toezicht op de gemeenten
  • Ruimtelijke ordening: bevoegd om medewerking af te dwingen van de gemeenten voor de realisatie van ruimtelijke projecten
  • Subsidies toekennen aan culturele/economische initiatieven
  • Instandhouding van het regionale openbaar vervoer/wegen
• Bestuursorganen op landelijk niveau

  • Minister van onderwijs, cultuur en wetenschap (toekennen studiefinanciering)
  • Belastingdienst (Toeslagenregeling)
  • Het uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (Arbeidsongeschiktheidsuitkering)
  • Sociale verzekeringsbank (kinderbijslag)
• De activiteiten van het bestuur zijn zeer breed en hebben een grote maatschappelijke relevantie
• Niveaus van overheid


  • Centrale overheid = landelijk niveau
  • Decentrale overheid = provinciaal en gemeentelijk niveau
• Bevoegdheden decentrale overheid


  • Autonomie: provinciale staten en gemeenteraden kunnen zelfstandig verordeningen maken op het terrein van hun huishouding
  • Medebewind: verplichte medewerking door de decentrale overheidsbesturen aan de uitvoering van wetten in formele zin die op rijksniveau door de wetgevers zijn gemaakt
• Voorbeelden van autonomie


  • Regels over sluitingstijden horeca
  • Verbod op auto's winkelstraat
  • Vergunningsplicht terras
• Voorbeelden van medebewind


  • Kappen van bomen -> omgevingsvergunning nodig
  • Naleving van leerplicht moet door gemeentelijke ambtenaren worden gehandhaafd
• Ontwikkeling van het openbaar bestuur

  1. Nachtwakersstaat (einde 19e eeuw): staat hield zich enkel bezig met defensie, orde en veiligheid, infrastructuur

  2. Verzorgingsstaat of interventiestaat (na de tweede wereldoorlog): overheid bemoeit zich vrijwel met alle aspecten van het maatschappelijk leven

  3. Vanaf de jaren 80: privatisering en deregulering
• Bestuursbevoegdheden openbaar bestuur


  • Vergunningsbevoegdheid
  • Handhavingsbevoegdheid
  • Bestuursdwangbevoegdheid
  • Vrijstelling of ontheffing
  • Subsidiebevoegdheid
• Kenmerken van bestuursbevoegdheden


  • Wetmatigheid van bestuur: bestuur moet over op de wet gebaseerde bevoegdheid beschikken
  • Specialiteitsbeginsel: bevoegdheid mag alleen gebruikt worden om het specifieke doel te behartigen
  • Rechtsbescherming: handelen van de overheid wordt gecheckt door een onafhankelijk rechter
• Een bestuursbevoegdheid is een bepaalde type publiekrechtelijke bevoegdheid
• Bestuursbevoegdheden


  Hebben een speciale functie, dienen een specifiek doel = specialiteitsbeginsel, de bevoegdheid mag dan ook alleen gebruikt worden om dat specifieke doel te behartigen
• Waar moet een bestuursbevoegdheid aan voldoen

  • Wetmatigheid van bestuur
  • Specialiteitsbeginsel
  • Rechtsbescherming
• Het handelen van de overheid wordt gecheckt door een onafhankelijk rechter
• Bestuursbevoegdheid


  Een bepaalde type publiekrechtelijke bevoegdheid
• Drie soorten publiekrechtelijke bevoegdheden

  • Wetgevende bevoegdheid (wetgevende macht)
  • Rechtssprekende bevoegdheid (rechtssprekende macht)
  • Uitoefening van bestuursbevoegdheden (uitvoerende macht)
• Twee onderdelen van het formeel bestuursrecht

  • Bestuursprocesrecht
  • Besluitvormingsrecht
• Twee onderdelen van het materieel bestuursrecht

  • Bijzonder bestuursrecht
  • Algemeen bestuursrecht
• Het algemene bestuursrecht heeft geen zelfstandige betekenis, moet altijd in samenhang met een bijzondere bestuurswet
• De bijzondere wetgeving kan afwijken van de algemene wet bestuursrecht, de bijzondere wet heeft voorrang
• Discretionaire bevoegdheden


  De wet gaf niet langer precies aan wat het bestuur moest doen, maar gaf het bestuur de ruimte om zelf te bepalen in welke gevallen en onder welke omstandigheden het een bepaalde bevoegdheid zou gebruiken
• Twee algemene beginselen van behoorlijk bestuur


  • Het verbod van willekeur
  • Het verbod van misbruik van bevoegdheden
• Bestuursrecht en staatsrecht


  De grens tussen staats- en bestuursrecht is niet scherp en worden vaak als één rechtsgebied gezien
• Verschillen tussen bestuursrecht en staatsrecht

  • Bestuursrecht: De organisatie van de overheid, Hoe dienen de bevoegdheden te worden uitgevoerd, Controlemogelijkheden op bevoegdheidsuitoefening
  • Staatsrecht: Grondrechtentheorie, Totstandkoming wetten in formele zinnen, Werking parlementaire stelsel, De rechterlijke organisatie
• Bestuursrecht en privaatrecht


  Bestuursrecht: het behartigen van het algemeen belang (door de overheid), Privaatrecht: het behartigen van het eigen belang (door burgers)
• Het bestuur kan het algemeen belang ook privaatrechtelijk behartigen
• Verschillende overheden (provincie/gemeenten) kunnen ook handelen als rechtspersonen
• Bestuursrecht en strafrecht


  Het bestuur kan tegenwoordig ook bestraffen, wanneer een burger zich niet houdt aan bepaalde bestuursrechtelijke regels, de bestuurlijke boete
• Bestuursrecht en Europees recht

  Het nationale bestuursrecht ondervindt steeds meer invloeden vanuit het Europees recht, Europese Unie en EVRM kunnen regels vanuit het nationale bestuursrecht opzij zetten
• Bestuursorgaan


  Orgaan van de overheid, belast met de behartiging van algemene belang